Dybowski Castle was erected on the left bank of the Vistula by Władysław Jagiełło as the seat of the Polish starosts and a strategic military point to the enforcement of the traffic control on the Vistula and the Polish-Teutonic border. Its construction began probably around 1423-1425, but already in the first period it was rebuilt several times. In 1998-2000 complex archaeological works of the Dybowski Castle were conducted by a team under the direction of Lidia Grzeszkiewicz-Kotlewska. The building was cleaned from the overgrowing bushes and superfluous soil layers. Outcrops of foundations made it possible to recognize subsequent phases of the construction and the reconstruction of the castle. It is known that above the remaining walls the castle had yet one, third storey, which is confirmed by the prints from the 17th century. On each of the three storeys there were three rooms, very spacious – of 8 m width and lengths of 9, 18 and 9 m. The cellars were divided similarly. They were plastered and had a wooden floor, and therefore they were probably used as utility rooms, warehouses, and kitchens. The stronghold was not only grand, but also snugly equipped. In the late fifties on one of the walls of the habitable part of it paintings with mostly vegetable ornaments, of which there is unfortunately no trace at present, were found. During excavations fragments of mediaeval glass cups, Gothic furnace tiles with figural representations, and early Renaissance glaze tiles from the turn of the 16th and 17th century, including a fragment with the portrait of the king wearing the crown. Next to Cracow’s, this is the only collection of furnace tiles so beautiful and diverse in Poland. A big amount of pottery ceramics from the tableware - elements of mugs and bowls - were also excavated. In 2000-2002, about 500 m from the castle traces of the original location of Nieszawa - a 15th century town, which rivalled with Toruń in trade on the Vistula. In 1431, it was attacked and ravaged by the inhabitants of Toruń with the support of the Commander of the Teutonic Order. In the end, under their pressure, Kazimierz Jagiellończyk moved Nieszawa to its present location - 35 km from Toruń up the Vistula. In 1431, the Dybowski Castle was taken over by the Teutonic Knights, who began its reconstruction. It was surely then that the courtyard, walls and the tower with a gate came into being, The next extension of the castle took place between 1454-1462, when the fortress came back into Polish hands. Surely then were the walls elevated and the Gate Tower rebuilt. In 1454, Kazimierz Jagiellończyk granted in the Dybowski Castle the famous nobleman's privileges, which formed a base of the gentry’s democracy and of the Polish parliamentarism. The Dybowski Castle suffered considerable destruction during the Swedish incursion in the 17th century. A redoubt, the firing of which from Toruń caused the demolition of the habitable part of the Castle, was situated close to it, in consequence of what part of the ceilings of upper storeys sank to the cellars. In spite of this, in 1813 the Castle became a place of efficient defence for Toruń during the siege of the city by Russian and Prussian armies. In 1848, it was incorporated into the precincts of the extending Fortress of Toruń and encircled with a collar embankment. Until the beginnings of the 20th century, it was only partly used. Today, its ruins are an attractive tourist point on the bicycle trail to Włocławek. Each year, in September, an archaeological picnic takes place in Dybowski Castle. Photos: Przemysław Głodowicz

Дибовський замок побудований в середині п'ятнадцятого століття за наказом короля Владислава Ягайла. Фортеця була зведена для контролю над річковим судноплавством на польсько-тевтонському кордоні. Замок Дибовський являв собою прямокутну триповерхову будівлю, покриту двосхилим дахом з піками. У другій половині п'ятнадцятого століття були побудовані круглі оборонні вежі, які служили чудовим місцем для ведення бою з вогнепальної зброї. У 1431 році замок був завойований Тевтонським лицарями і спалений. Вже через чотири роки фортеця знову відійшла полякам. У 1454 році король Казимир IV видав тут Нешавські статути - набір певних привілеїв для забезпечення підтримки з боку польської шляхти у Тридцятилітній війні. Під час шведсько-польської війни замок був спалений шведами в 1656 році. У 1703 році, під час облоги Торуні шведами, із замку Дибовський вівся вогонь по місту. Фото: Przemysław Głodowicz

Był to polski zamek wzniesiony w latach po 1424 r. na mocy decyzji króla Władysława Jagiełły przy granicy Królestwa Polskiego z państwem krzyżackim, jako stacja celna na drodze do krzyżackiego Torunia oraz jako siedziba polskich starostów królewskich, w miejscu gdzie obecna Mała Wisła łączy się z głównym korytem Wisły (obecnie w kujawskiej części Torunia). Jednocześnie ten nadgraniczny zamek miał być demonstracją siły państwa polskiego w okolicznościach dotychczasowych konfliktów zbrojnych polsko-krzyżackich i miał symbolizować trwałość Królestwa Polskiego po tej - kujawskiej stronie Wisły. Dodatkowo dla umocnienia tego przekazu król zdecydował o lokowaniu pod zamkiem miasta Nieszawy. Paradoksalnie jednak kilkadziesiąt lat później, w 1457 r. kolejny król - Kazimierz Jagiellończyk na żądanie Torunia zobowiązał się do zburzenia tego miasta-symbolu. Obecnie obok zamku krzyżackiego Dybów jest drugą średniowieczną warownią w Toruniu. W swej kilkuwiekowej historii zamek dybowski był strategicznym punktem militarnym i miejscem ważnych wydarzeń politycznych. W latach 1431-1435 był w rękach Krzyżaków. Tu w 1452 roku, przed wybuchem polsko-krzyżackiej wojny trzynastoletniej (1454-1466), odbywały się rokowania pomiędzy Polską a mieszczanami toruńskimi i pruskimi oraz rozmowy polskiego króla Kazimierza Jagiellończyka z mistrzem krzyżackim, tu został wydany uroczysty akt wcielenia do Polski ziem pruskich, zaś w 1454 roku szlachta otrzymała od króla szereg przywilejów zwanych statutami nieszawskimi. Na zamku dybowskim zapoczątkowano negocjacje w 1466 roku ws. warunków drugiego pokoju toruńskiego, zawartego ostatecznie w Dworze Artusa. W 1474 roku przyszła tu na świat córka Kaziemierza Jagiellończyka, Anna Jagiellonka, późniejsza żona księcia pomorskiego Bogusława X. Po wojnie trzynastoletniej i włączeniu Prus Królewskich do Królestwa Polskiego zamek stracił strategiczne znaczenie, funkcjonował jednak nadal jako siedziba starosty i komora celna (do 1793 roku). Obok zamku dybowskiego, tuż po jego powstaniu, wyrosła wkrótce polska osada kupiecka, która szybko przekształciła się w miasto, zwane również Nieszawą, Nową Nieszawą lub Dybowem, stanowiące groźną konkurencję handlową dla kupiectwa toruńskiego, co w 1460 roku było przyczyną przeniesienia Nieszawy w obecne miejsce przez króla Kazimierza Jagiellończyka. Od końca XV wieku, już w zmienionej sytuacji geopolitycznej (włączenie Torunia i Prus Królewskich do Królestwa Polskiego), pod zamkiem dybowskim osada zaczęła rozwijać się ponownie, która z czasem, z powodu częstych zalewów powodziowych, przenosi się na miejsce wyżej położone tworząc w ten sposób Podgórz. Zamek dybowski został uszkodzony przez eksplozję prochu w czasie wojen szwedzkich w 1656 roku i odtąd zaczyna się jego upadek. Już na rycinach XVIII-wiecznych przedstawiany jest jako ruina. W dalszym ciągu znajdowała się tu jednak polska komora celna, gdzie przeprowadzano kontrolę towarów. W 1703 roku, w czasie oblężenia szwedzkiego spod jego murów ostrzeliwano Toruń, dokonując w mieście najpoważniejszych w jego historii zniszczeń wojennych. Później, w czasie wojen napoleońskich, zamek stanowił istotny punkt oporu wojsk napoleońskich w czasie rosyjskiego oblężenia Torunia w 1813 roku. Po zajęciu miasta przez Prusaków w ramach II rozbioru Polski w 1793 r. pozostałości Dybowa zostały przekształcone w gorzelnię. Władze pruskie zlikwidowały folwark, przeznaczając większą część gruntów na plac ćwiczeń garnizonu. W 1848 roku ruiny ufortyfikowano, otaczając je wałami, później zniwelowanymi. Dla potrzeb fortu zbudowano sklepione pomieszczenie w skrzydle północnym i wprowadzono zmiany w skrzydle południowym. Do dziś zachowały się w dobrym stanie mury zewnętrzne, prawie pełnej wysokości wraz z bramą wjazdową, otaczające dziedziniec. Obecnie Dybów utrzymany jest w formie trwałej ruiny, na której od 1998 roku przez kilka kolejnych lat trwały pierwsze w historii zamku prace archeologiczne. Wiele ciekawych znalezisk archeologicznych, eksponowano na specjalnych wystawach. Natomiast w 2011 i 2012 r. prowadzono badania w poszukiwaniu miasta przy zamku. Prowadzone badania pozwolą dokładnie poznać historię zamku i miasta Nieszawy, być może zweryfikują nawet dotychczasową wiedzę na ich temat. Zamek dybowski i teren wokół kryją w sobie wiele zagadek i wiele szczegółów pozostaje nadal nieznanych. Wcześniejsze prace zabezpieczająco-konserwatorskie miały miejsce w latach 30. i 70. XX wieku, kiedy to zrekonstruowano południową bramę wjazdową oraz wyeksponowano doskonale zachowany obwód murów dziedzińca. Zdjecia: Przemysław Głodowicz