Chersonesus is an ancient Greek colony founded approximately 2,500 years ago in the southwestern part of the Crimean Peninsula. The colony was established in the 6th century BC by settlers from Heraclea Pontica. The ancient city is located on the shore of the Black Sea at the outskirts of Sevastopol on the Crimean Peninsula, where it is referred to as Khersones. It has been nicknamed the "Ukrainian Pompeii" and "Russian Troy". The site is now part of the National Historical-Archeological Museum-Zapovednik of the Ukrainian Khersones Tavriysky. The name "Chersonesos" in Greek means "peninsula", and aptly describes the site on which the colony was established. It should not be confused with the Tauric Chersonese, the name often applied to the whole of the southern Crimea. During much of the classical period Chersonesus was a democracy ruled by a group of elected archons and a council called the Demiurgi. As time passed the government grew more oligarchic, with power concentrated in the hands of the archons. A form of oath sworn by all the citizens since the 3rd century BC has survived to the present day. In 2013, Chersonesus was listed as a World Heritage Site. In the late 2nd century BC Chersonesus became a dependency of the Bosporan Kingdom. It was subject to Rome from the middle of the 1st century BC until the 370s AD, when it was captured by the Huns. It became a Byzantine possession during the Early Middle Ages and withstood a siege by the Göktürks in 581. Byzantine rule was slight: there was a small imperial garrison more for the town's protection than for its control. It was useful to Byzantium in two ways: as an observation point to watch the barbarian tribes, and its isolation made it a popular place of exile for those who angered the Roman and later Byzantine governments. Among its more famous "inmates" were Pope Clement I and Pope Martin I, and the deposed Byzantine Emperor Justinian II. According to Theophanes the Confessor and others, Chersonesus was the residence of a Khazar governor (tudun) in the late 7th century. In 833 Emperor Theophilus sent the nobleman Petronas Kamateros, who had recently overseen the construction of the Khazar fortress of Sarkel, to take direct control over the city and its environs, establishing the theme of Klimata/Cherson. It remained in Byzantine hands until the 980s, when it reportedly fell to Kiev. Vladimir the Great agreed to evacuate the fortress only if Basil II's sister Anna Porphyrogeneta would be given him in marriage. The demand caused a scandal in Constantinople, as imperial princesses had never been married to non-Greeks before. As a pre-condition for the marriage settlement, Vladimir was baptized here in 988, thus paving the way to the Baptism of Kievan Rus'. Thereafter Korsun' was evacuated. Since this campaign is not recorded in Greek sources, historians have suggested that this account actually refers to the events of the Rus'-Byzantine War (1043) and to a different Vladimir. In fact, most valuables looted by the Slavs in Korsun' made their way to Novgorod (perhaps by way of Ioakim Korsunianin, the first Novgorodian bishop, as his surname indicates ties to Korsun), where they were preserved in the Cathedral of Holy Wisdom until the 20th century. One of the most interesting items from this "Korsun Treasure" is the copper Korsun Gate, supposedly captured by the Novgorodians in Korsun' and now part of the St. Sophia Cathedral. After the Fourth Crusade Chersonesus became dependent on the Empire of Trebizond, and then fell under Genoese control in the early 13th century. In 1299, the town was sacked by the armies of Nogai Khan. In 1333 a Latin Church diocese of Chersonnesus was established, but it appears that it had only bishop, a Dominican called Richard the Englishman. No longer a residential bishopric, Chersonnesus in Zechia is today listed by the Catholic Church as a titular see. Chersonnesus had been a Greek episcopal see for centuries, elevated early to the rank of archbishopric, since it is mentioned as such in the Notitiae Episcopatuum; it disappeared after the Turkish conquest in 1475 and the destruction of the city. In the late 19th century, St Vladimir's Cathedral (completed 1892) was built on a small hill overlooking the site; designed in Byzantine style, it was intended to commemorate the site of Vladimir's baptism. Chersonesus' ancient ruins are presently located in one of Sevastopol's suburbs. They were excavated by the Russian government, starting from 1827. They are today a popular tourist attraction, protected as an archaeological park. The buildings mix influences of Greek, Roman and Byzantine culture. The defensive wall was approximately 3.5 kilometres (2.2 mi) long, 3.5 to 4 metres wide and 8 to 10 metres high with towers at a height of 10 to 12 metres. The walls enclosed an area of about 30 hectares (74 acres). Buildings include a Roman amphitheatre and a Greek temple. The surrounding land under the control of the city, the chora, consists of several square kilometres of ancient but now barren farmland, with remains of wine presses and defensive towers. According to archaeologists, the evidence suggests that the locals were paid to do the farm work instead of being enslaved. The excavated tombstones hint at burial practices that were different from the Greek ones. Each stone marks the tomb of an individual, instead of the whole family and the decorations include only objects like sashes and weapons, instead of burial statues. Over half of the tombs archaeologists have found have bones of children. Burned remnants suggest that the city was plundered and destroyed. In 2007, Chersonesus tied for fifth in the Seven Wonders of Ukraine poll. On February 13, 2009, Ukrainian Defence Minister Yuriy Yekhanurov called on Russia's Black Sea naval fleet to move its automobile depot from the site to another place. The location of the Russian Black Sea naval fleet's automobile depot was one of the obstacles to the inclusion of the reserve on UNESCO's list of world heritage sites. The 1935 Basilica is the most famous basilica excavated in Chersonesus. The original name is unknown so "1935" refers to the year it was opened.[8] The basilica was probably built in the 6th century on the site of an earlier temple, assumed by historians to be a synagogue, itself replacing a small temple dating from the early days of Christianity.[9] The 1935 basilica is often used as an image representing Chersonesos. Its picture appears on one Ukrainian banknote. As well as the archaeological sites, the museum has around 200,000 smaller items from 5 AD to the 15th century, over 5,000 of which are currently exhibited. These include: ancient texts, including the Oath of Chersonese citizens (3 AD), decrees in honour of Diophantus (2nd Century AD); a collection of coins; a mosaic of black and white pebbles and coloured stones; ancient ceramics; architectural fragments, including ancient and medieval abacuses, reliefs, the remains of ancient murals.

Національний заповідник «Херсонес Таврійський» — унікальний історико-культурний комплекс пам’яток стародавнього міста Херсонеса V ст. до н. е. — XV ст. н. е. та його навколишніх територій. Заповідник створений 1979 р. Фармування заповідника почалося у 1827 році, коли розпочалися розкопки Старого міста. 1892 р. був заснований музей - «Склад місцевих старожитностей». Музей розташовувався на березі Карантинної бухти, а частину стародавнього городища займав монастир Святого Володимира. У 1925 році територія та приміщення монастиря були передані Херсонеському історико-археологічному музею. Постановою Ради Міністрів УРСР від 31.01.1978 року № 77, враховуючи історичну, архітектурну, художню цінність комплексу пам'яток античного Херсонеса, на базі Херсонеського історико-археологічного музею у м. Севастополі було створено Херсонеський державний історико-археологічний заповідник з філіями "Фортеця Чембало", "Фортеця Каламіта" та відділом "Гераклейські клери". Згідно з постановою Кабінету Міністрів України від 08.02.1994 року № 77 Херсонеський державний історико-археологічний заповідник було передано до державної власності з віднесенням його до сфери управління Міністерства культури України. Враховуючи особливу цінність пам'яток Херсонеса, Президент України Указом від 11.10.1994 року № 587/94 надав заповіднику статус Національного. У 1999-2004 рр. на виконання Указу Президента України від 09.12.95 р. №1138 «про заходи щодо відтворення видатних пам’яток історії та культури» на території заповідника було відбудовано собор Святого Володимира, зруйнованого під час Великої Вітчизняної війни. Комплекс пам’яток, що входить до складу заповідника «Херсонес Таврійський», має не тільки національне а й міжнародне значення. До його складу входять: - 5 археологічних комплексів – городище Херсонеса Таврійського, некрополь Херсонеса в Карантинній, фортеця Чембало, фортеця Каламіта, античні земельні наділи та садиби; - 11 пам’яток архітектури на території городища та фортеці Каламіта. Всього ж на державному обліку перебуває 83 пам’ятки, з яких 65 – національного, 18 – місцевого значення. Площа заповідника становить близько 500 га. Основною частиною Національного заповідника «Херсонес Таврійський» є археологічний музей. Він розташований на території Херсонеського городища, у будівлях колишнього монастиря Св. Володимира. Музей складається з експозиційних залів, фондових сховищ, реставраційних майстерень та інших служб. У 2013 р., згідно з рішенням 37 сесії комітету всесвітньої спадщини (Камбоджа), Херсонес Таврійський було включено Списку всесвітньої культурної спадщини ЮНЕСКО. http://www.spadshina.org.ua/

Chersonez Taurydzki – antyczne miasto greckie na Krymie – kolonia Miletu, także starożytna nazwa całego Półwyspu Krymskiego. Miejsce przyjęcia chrztu w 988 przez księcia ruskiego Włodzimierza I Wielkiego, czyli symbolicznego chrztu Rusi. Ruiny miasta znajdują się obecnie w granicach administracyjnych Sewastopola. Ruiny Chersonezu udostępnione są do zwiedzania jako duży rezerwat – muzeum archeologiczne. Jednym z czołowych inicjatorów badań Chersonezu oraz twórcą muzeum był polski archeolog Karol Kościuszko-Waluszyński. Od 2004 roku badania archeologiczne w południowej części Chersonezu prowadzą polscy archeolodzy z UAM. W 2013 roku obiekt został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Założony przez greckich kolonistów w 528 p.n.e. Początkowo miał standardowy system demokratycznego rządzenia miastem przez wybieranych urzędników. Podstawą gospodarki było rolnictwo bazujące na okolicznych polach. Na przełomie V/IV wieku p.n.e. powstały pierwsze mury obronne dookoła ówczesnego miasta. W tym też czasie Chersonez z miasta–państwa przekształcił się w stolicę dość dużego państwa, obejmującego znaczną część zachodniego Krymu. Od połowy IV wieku p.n.e. miasto szybko się rozwija i w III wieku p.n.e. osiąga swe maksymalne rozmiary, widoczne w przebiegu zachowanych do dziś murów. W II wieku p.n.e. zagrożenie ze strony Scytów, którzy opanowali większość Krymu, zmusiło Chersonez do prośby o pomoc, skierowanej do władcy Pontu, króla Mitrydatesa. Doprowadziło to do rozbicia Scytów, ale Chersonez wszedł w skład państwa pontyjskiego, choć zachował wewnętrzną autonomię i samorząd. Po klęsce Mitrydatesa w wojnie z Rzymem, Chersonez stopniowo uzależniał się od imperium rzymskiego. W II wieku n.e. w mieście ustanowiono kontyngent wojsk rzymskich, podobnie jak i w innych miastach południowego Krymu. Rzymianie rozbudowali i unowocześnili fortyfikacje. W IV wieku Hunowie zajęli Krym, a Chersonez znacznie podupadł w związku z załamaniem gospodarczym, jednak nie został poważnie zniszczony. Pod koniec V wieku z inicjatywy i dzięki dotacjom cesarza bizantyjskiego Zenona odbudowano fortyfikacje miejskie, a miasto znów ożywiło się gospodarczo. Prosperita ekonomiczna trwała i przy następnych cesarzach przez cały VI wiek. W 711 w Chersonezie zaczął się bunt i wybrano cesarzem bizantyjskim oficera Filipikosa Bardanesa, który następnie przez dwa lata utrzymał się na tronie w Bizancjum. Aż do IX wieku miastem zarządzał lokalny samorząd, złożony z 40 obywateli. Jednak w IX wieku Chersonez ustanowiono siedzibą temu, a władzę objął strateg. W 988 na skutek zdrady Chersonez zdobyły wojska ruskie księcia Włodzimierza I, który jednak pod wpływem negocjacji zgodził się zwrócić miasto, a także według niektórych źródeł właśnie w Chersonezie przyjął chrześcijaństwo. Upadek Chersonezu zaczął się w 1223 w związku ze spustoszeniem Krymu przez wojska mongolskie. W 1299 kolejnych spustoszeń dokonał wódz mongolski Nogaj, którego wojska zdobyły miasto. W połowie XII wieku miasto opanowali Genueńczycy, którzy od tej pory sprawowali tam rządy. W 1399 armia mongolska pod wodzą Edygeja spaliła Chersonez i wymordowała znaczną część ludności. Na ruinach grodu do około 1450 próbowano wznosić niewielkie osady, ale miasto się nie odrodziło i od 1450 teren był całkowicie niezasiedlony, a wkrótce potem ruiny zostały przysypane osadem. W 1817 przypadkowo odkryto pierwsze ruiny Chersonezu. Od tego czasu do dziś cały obszar dawnego miasta jest intensywnie badany przez archeologów. W 1892, na bazie dotychczasowych odkryć, Karol Kościuszko-Waluszyński, polski archeolog badający Chersonez, ustanowił na terenie wykopalisk muzeum, istniejące nieprzerwanie do dziś. W latach sześćdziesiątych XIX wieku powstaje w centrum Chersonezu klasztor prawosławny, a w pobliżu niego cerkiew pw. św. Włodzimierza. W latach dziewięćdziesiątych XIX wieku i na początku XX wieku powstają na terenie Chersonezu niewielkie budowle militarne – bateria artyleryjska oraz kazamaty. Na terenie Chersonezu wydzielono blisko 70 zabytkowych budowli lub kompleksów budowli. Oprócz tego drobne przedmioty i dzieła sztuki zgrupowano w dwóch muzeach, mieszczących się w dziewiętnastowiecznych budynkach klasztoru prawosławnego. W jednym jest muzeum antycznych zabytków Chersonezu, a w drugim muzeum wczesnośredniowiecznych zabytków z miasta. Do głównych zachowanych zabytków należą: 1) Teatr grecki na 2000 osób zbudowany w pierwszej połowie III wieku p.n.e. jako teatr grecki. W II lub III wieku n.e. przebudowano go na rzymski amfiteatr przeznaczony głównie do walk gladiatorów. W połowie IV wieku n.e. został zlikwidowany i częściowo wykorzystując jego konstrukcję, a częściowo zasypując zbudowano w tym miejscu szereg domów mieszkalnych oraz dwa kościoły chrześcijańskie. Przy odsłanianiu amfiteatru w czasie prac archeologicznych usunięto pozostałości zabudowy mieszkalnej spalonej w 1399, pozostawiając z niej tylko ruiny kościoła wbudowanego w amfiteatr. 2) Bazylika 1935 – zbudowana w VI wieku n.e., prawdopodobnie na miejscu starszej synagogi, rozbudowywana i przebudowywana do XI wieku. Odkryta w 1935, czemu zawdzięcza nazwę. Oprócz zarysów i dolnych części ścian zachowały się liczne marmurowe kolumny i resztki dwóch portali, obecnie zrekonstruowane i osadzone w pierwotnym położeniu. 3) Bazylika w bazylice – powstała w VI wieku n.e., przebudowana na mniejszy kościół w w drugiej ćwiartce X wieku. W XI i XII wieku dobudowano do ścian mniejszej świątyni ciąg kramów kupieckich, a z drugiej strony kaplicę z grobowcem. Świątynię odkrył polski archeolog Karol Kościuszko-Waluszyński. 4) Bazylika na wzgórzu – jedna z największych świątyń miasta, zbudowana w VI wieku n.e., zniszczona w czasie zdobywania Chersonezu przez księcia Włodzimierza w 989. Na przełomie X/XI w powstała w jej ruinach mniejsza świątynia. 5) "Bazylika zachodnia" – zbudowana w VI wieku n.e. jako świątynia klasztoru żeńskiego, zniszczona w czasie zdobywania Chersonezu przez księcia Włodzimierza w 989. 6) Cytadela rzymska – zespół bardzo dobrze zachowanych, potężnych umocnień rzymskich z II wieku n.e., bazujących częściowo na starszych konstrukcjach i znacząco powiększonych w czasach bizantyńskich, zwłaszcza za cesarza Zenona w V wieku n.e. Oprócz murów i baszt, w środku znajdują się pozostałości rzymskich koszar, budynków administracji i komendantury rzymskiej i bizantyjskiej oraz kościoła z XI wieku n.e. Większość kompleksu odkrył polski archeolog Karol Kościuszko-Waluszyński 7) Bazylika Uwarowska – największy zespół świątynny dawnego Krymu, siedziba biskupa chersoneskiego, pochodząca z przełomu VI/VII wieku n.e. Nazwa pochodzi od odkrywcy kompleksu, księcia Uwarowa. 8) Baptysterium z VI w n.e. największe w Chersonezie, przypuszczalne miejsce chrztu księcia Rusi Kijowskiej Włodzimierza. 9) Bazylika Kruze – najstarsza chrześcijańska świątynia Chersonezu, zbudowana na resztkach wcześniejszej pogańskiej świątyni greckiej w V wieku n.e. 10) Kilka kwartałów mieszkalnych wraz z kompletnie zachowanymi głębokimi cysternami na wodę, wino, zboże. 11) Dwupoziomowy sobór św. Włodzimierza zbudowany w okresie 1861 – 1892. Powstał na miejscu centralnego placu bizantyńskiego Chersonezu. 2 lutego 1923 odebrany Cerkwi i przekazany na potrzeby muzeum. Od 1929 w górnej cerkwi (bardziej reprezentacyjnej) znajdowała się ekspozycja muzealna poświęcona znaleziskom chersoneskim, a w dolnej cerkwi urządzono magazyn. W czasie II wojny światowej niemieckie wojska wysadziły część świątyni, która pozostawała od tej pory w stanie ruiny. W 1998 zwrócona Cerkwi, odbudowana i od 2001 czynne są obie cerkwie. W górnej cerkwi bardzo bogate zdobienia, marmurowy ikonostas, mozaiki podłogowe i liczne freski na ścianach. W dolnej cerkwi eksponowane są resztki starożytnej cerkwi chersoneskiej, wokół soboru zarysy lub resztki trzech kolejnych bizantyjskich świątyń.