Pierwsza pisana wzmianka o Osmolicach pochodzi z 1377 roku. Pałac w Osmolicach wspomina już Jan Długosz w „Liber beneficiorum”, określając go jako „curia militaria”. Z owego obiektu obronnego pozostały grube mury w dolnej jego części i dwie ciężko sklepione sale oraz piwnice, które w tradycji miejscowych mieszkańców nazywają się „lochami”. Podobno ciągną się pod dnem Bystrzycy do pobliskiego wzgórza za rzeką, popularnego ” grodziska „. Stał tam obronny kasztel oblany ze wszystkich stron wodą – rozlewiskami Bystrzycy i Kosarzewki, które od Osmolic tworzą już jedną rzekę. Właścicielami osmolickiego pałacu był m.in.: Mikołaj z Prawiednik herbu Bończa a potem ród Osmólskich. W XVI wieku Jan Osmólski (renesansowy mecenas nauki i sztuki, alchemik, matematyk, bibliofil, przyjaciel literatów, m.in. Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, uczonych) stworzył tu dużą bibliotekę, przekazaną później klasztorowi w Opolu Lubelskim. Kolejnymi właścicielami byli m.in. bratankowie Jana Osmólskiego, Piotr i Jan Gorajscy, Skarbek – Kiełczewscy i Grabowscy. Z czasów kiedy dwór był w posiadaniu rodziny Grabowskich – najpierw Franciszka, a potem jego syna Tomasza pochodzi pomnik usytuowany na wysepce parkowego stawu, poświęcony Franciszkowi Grabowskiemu, a wystawiony w 1836r. przez jego syna Tomasza i synową Olimpię z Tarnowskich.

Ostatnimi właścicielami Osmolic byli Stadniccy, którzy władali Osmolicami i pałacem do 1944 r. Przez okres niespełna roku po śmierci hrabiego Juliusza Stadnickiego majątkiem zarządzał jego kuzyn i plenipotent Andrzej Boniecki. Opuścił Osmolice w lipcu 1944 r. Pałac Osmolicki z XV w. został rozbudowany w czasie, gdy stanowił własność rodziny Grabowskich a następnie Stadnickich. Wówczas dobudowano piętro, taras od strony południowej oraz stylową bramę. Maria z Grabowskich i Juliusz Stadniccy włożyli także wiele starań w upiększenie parku. Przedwcześnie zmarłej Marii wystawiono w parku pomnik, obecnie bardzo zniszczony i zdekompletowany znajduje się w Pszczelej Woli obok pawilonu pszczelarskiego.

Po wojnie pałac wraz z 50 hektarami gruntu otrzymała organizująca się tu szkoła. W ten sposób powstało w Osmolicach Liceum Hodowlane, które w 1950 r. połączyło się z Liceum Pszczelarskim w Pszczelej Woli i stało się jego częścią składową. Od 1994 r. pałac, stanowiący zabytek klasy III, stoi pusty.

Ocalały pałac klasycystyczny usytuowany jest na krawędzi wzgórza opadającego do stawów. Układ kompozycyjny charakterystyczny jest dla rezydencji romantycznych z XIX w. Od frontu pałacu znajduje się zniekształcony obecnie gazon z podjazdem. Od strony stawów i ogrodu utrzymał się taras widokowy z prospektem obramowanym starymi okazami żywotników, schodzącymi półkoliście nad zaniedbane stawy. Duże wartości nadają obiektowi walory krajobrazowe parku, a zwłaszcza elementy kompozycyjne powstałe w wyniku przekształceń założenia przez S. Celichowskiego planistę-ogrodnika na początku XX w.

Park wokół dworu jest stosunkowo dobrze utrzymany, miał znamiona stylu klasycznego i świadczył o zamożności właścicieli. Tworzy go ok. 300 drzew należących do 22 gatunków. Panują lipa drobnolistna (Tilia cordata) – 70 szt., żywotnik zachodni (Thuja occidentalis) i Olsza czarna (Alnus glutinosa) – po 50 sztuk, świerk pospolity (Picea abies) – 40 sztuk, topola czarna odmiana włoska (Populus nigra ‚Italica’) – 25 sztuk, klon zwyczajny (Acer platanoides), grab pospolity (Carpinus betulus) i modrzew europejski (Larix decidua) – po 20 sztuk, dąb szypułkowy (Quercus robur) – 15 sztuk. Większe wymiary osiągają Quercus robur 6 sztuk po blisko 3,5 m obwodu, Tilia cordata 4,5; 4,1; sosna wejmutka (Pinus strobus) 3,1; wiąz pospolity (Ulmus carpinifotia) 2,6; Acer platanoides 3,1; jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) 3,5 m obwodu. Podszycie tworzą odrastające drzewa: wiąz górski (Ulmus glabra), Carpinus betulus 100 m żywopłotu oraz 12 gatunków krzewów: np. tawuła wierzbolistna (Spiraea salicifolia), śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus), lilak pospolity (Syringa vulgaris) i trzmielina pospolita (Euonymus europaea). W runie dominują gatunki następujących zespołów: zespół rajgrasu wyniosłego (Arrhenatheretum elatioris), zespół życicy i grzebienicy pospolitej (Lolio-Cynosuretum), zespół życicy i rdestu ptasiego (Lolio-Plantaginetum), łęg jesionowo – wiązowy (Fraxino-Ulmetum) i grąd czyśćcowy (Tilio-Carpinetum). Duże skupienie tworzy trojeść amerykańska (Asclepias syriaca) (ok. 30 szt.).

Źródła:

Irena Rolska – Boruch: „Siedziby szlacheckie i magnackie na ziemiach zwanych Lubelszczyzną 1500 – 1700″ Lublin 1999.

Leon Karłowicz: „Z przeszłości Osmolic”.

Fijałowski i Kseniak: „Parki wiejskie lubelszczyzny”, 1982.