Een rijke historie Kasteel Huys ter Horst heeft een rijke historie die teruggaat tot de 13e eeuw
Een rijke historie
Kasteel Huys ter Horst heeft een rijke historie die teruggaat tot de 13e eeuw. Begonnen als (vlucht)burcht met donjon (woontoren) heeft het zich in de loop der tijd, ontwikkeld tot een volwassen H-vormig kasteel met voorburcht, Hof ter Binnen, tiendschuur en grachten rondom. Van militair bouwwerk, de burcht, heeft het gebouw zich later ontwikkeld tot een idyllisch woonkasteel voor de rijke adel. Wegens gebrek aan geld heeft de toenmalige eigenaar het kasteel in de eerste helft van de 19e eeuw als bouwmateriaal, steen voor steen verkocht. De ruïne die overbleef is na de Tweede Wereldoorlog in eigendom gekomen van de gemeente Horst aan de Maas. Eind 20e eeuw hebben vrijwilligers, verenigd in de Stichting Kasteel Huys ter Horst, een aanvang gemaakt met de herbouw van delen van het kasteel conform historische schilderijen.
Alles wat we weten over Kasteel Huys ter Horst
In 1326 gaf graaf van Gelre gaf Huis ter Horst als onderpand aan Florken van der Horst. Het is de eerste officiële vermelding van Huys ter Horst. Was Van Gelre de stichter van het kasteel? We weten het niet…Mogelijk was het kasteel bedoeld als grafelijk steunpunt in het Land van Kessel, een gebied dat sinds 1279 bij Gelre hoorde.
Oorsprong van het Kasteel
De stichtingsdatum van het kasteel Ter Horst is – zoals van de meeste middeleeuwse kastelen – niet bekend. Opgravingen in de jaren 1969-1976 brachten aan het licht dat het oudste bouwwerk niet meer was dan een ommuurd binnenplein in de vorm van een vijfhoek.
Dit muurwerk heeft een dikte van een meter en dateert uit de tijd omstreeks 1300. Het binnenplein was aangehoogd met zand uit de gracht, die buiten de muur werd gegraven. Binnen de stenen omwalling stonden waarschijnlijk houten gebouwen. Spoedig is in het midden van de noordelijke buitenmuur een grote bakstenen toren gemetseld. In die toren werd een waterput aangelegd, zodat men steeds over vers water kon beschikken.
In de loop van de 14e eeuw verving men de houtbouw door stenen gebouwen die vooral tegen de zuid- en west muur werden opgetrokken. In de 15e eeuwse rekeningen worden verschillende vertrekken met name genoemd: de grote zaal, de logeerkamer van de hertog, de kapel, de keuken, de ‘dienstjofferen-kamer’ en de ‘Stock’: de gevangenis.
Hoofd- en voorburcht waren omgeven door een palissadewal en grachten die gevoed werden door de Molenbeek. De beek leverde tevens de energie voor de watermolen van het kasteel.
Ten westen van het kasteelcomplex lag de ‘Hof ter Binnen’ een boerderij die het eerst wordt vermeld in 1394 en die tot het midden van de 16e eeuw in leen werd gehouden door leden van de familie Van Broekhuizen. Deze hof was een afzonderlijk Gelders leen en had juridisch geen enkele band met het kasteel. Wel liep de toegangsweg tot de voorburcht over het terrein van de ‘Hof ter Binnen’ en de kasteelheer kon dus slechts over andermans erf zijn kasteel betreden. Pas in 1565 kwamen kasteel en ‘Hof ter Binnen’ in één hand.
De familie van Wittenhorst
Op 31 juli 1523 brak voor Horst een nieuwe periode aan, toen hertog Karel van Gelre de Kleefse edelman Johan van Wittenhorst tot ambtman benoemde. Op 2 september van hetzelfde jaar kreeg Johan de helft van huis en heerlijkheid Horst in leen. De andere helft van de heerlijkheid kocht Johan van Wittenhorst in 1532 van de erfgenamen van Dirk van der Horst. Op het einde van zijn leven wist hij ook nog de Hof ter Binnen in leen te krijgen. Daarmee was het hele complex van huis, heerlijkheid en Hof ter Binnen in één hand gekomen. Met recht kon Johan de Oude, zoals hij door het nageslacht werd genoemd, zich heer van Horst noemen. Zijn nakomelingen hebben het Horster kasteel als hun stamslot beschouwd.
In 1579 werd het kasteel ter Horst door rondtrekkende soldaten geplunderd en gedeeltelijk verwoest. Vooral de oostzijde, de zwakste kant van het gebouw, werd daarbij ernstig beschadigd. Bij de her bouw trok men daarom op de zuidoost hoek een sterk bastion op ter bescherming van de oostflank. De opgravingen (1969-1976) brachten op de binnenplaats van het kasteel restanten van twee broodovens aan het licht die daar waarschijnlijk zijn gebouwd omstreeks 1580, toen op het huis een garnizoen Spaanse soldaten gelegerd was.
De nieuwe heer van Horst moet in 1660 een kasteel hebben aangetroffen dat nog grotendeels een middeleeuws uiterlijk had. Het was ongerieflijk en verwaarloosd. De nieuwe eigenaren besloten het slot grondig te moderniseren en te vergroten. De landmeter / architect Christoffel Verhoff uit Breda ontwierp de plannen voor de verbouw. Begin 1660 werden via de Maas duizenden stenen per schip aangevoerd. Toen dit te kostbaar werd sloot de baron een overeenkomst met de steenbakker Nicolaas le Fébure, die op de Gunse hei te Swolgen een oven bouwde voor de levering van 200.000 stenen. De westgevel werd in Hollandse renaissancestijl opnieuw opgetrokken en men bouwde er twee vooruitspringende vleugels tegenaan, waar tussen een terras kwam te liggen. De gevangentoren op het noordoosten werd bijna geheel gerenoveerd.
In 1686 hertrouwde de weduwe Van Wittenhorst met markies Adriaan Arnold van Hoensbroek. Deze overleed reeds in 1694. Aan dit huwelijk hield Catharina Cecilia de titel ‘markiezin’ over. Er is een groot geschilderd portret van Catharina Cecilia op latere leeftijd bewaard gebleven. Haar houding en gelaatstrekken verraden een dominerende persoonlijkheid; het is een matrone waarmee men niet de kachel kan aanmaken. De omstandigheden waarin de jonge weduwe in 1694 kwam te verkeren, waren weinig benijdenswaardig. Met bekwame hand wist zij de vele moeilijkheden te boven te komen. Met de Horstenaren leefde de markiezin vaak in onmin. Voortdurend lag zij overhoop over de betaling van schatting, de benoeming van de schoolmeester, het onderhoud van de bruggen, enzovoort.
1738: Overlijden laatste lid familie van Wittenhorst
In 1715 deed Catharina Cecilia afstand van haar rechten op de heerlijkheid Horst ten behoeve van haar enige dochter Maria Adriana Alexandrina Theresia van Wittenhorst. Laatstgenoemde was in 1714 gehuwd met Antoon Ulrik graaf van Frezin d’Arberg. Zij leidde tot haar overlijden in 1738 een betrekkelijk teruggetrokken leven op het kasteel. Omdat zij kinderloos was, benoemde zij haar achternicht Maria Alexandrina von Fürstenberg tot haar erfgename.
Familie von Fürstenberg in Horst
Maria Alexandrina von Fürstenberg was inmiddels overleden. Haar broer en enige erfgenaam Clemens Lotharius von Fürstenberg liet het grootste deel van de inboedel van het huis (waaronder de schilderijen van Willem Vincent en veel zilveren voorwerpen) overbrengen naar het slot Herdringen in Westfalen, waar hij meestal resideerde. Ter Horst werd bewoond door een rentmeester.
Toen de Fransen in 1798 een einde maakten aan de heerlijke rechten, was aan zijn toch al tanende gezag alle basis ontvallen. Zijn echtgenote en enige dochter, Charlotte, ontvluchtten hem. Frans Clemens leefde teruggetrokken op het verwaarloosde kasteel. Toen het huis wegens bouwvalligheid niet meer bewoonbaar was, nam hij zijn intrek bij een van zijn pachters. Daar overleed hij in 1828.
Familie von Westerholt
De dochter van Frans Clemens, Charlotte von Fürstenberg, huwde met graaf Willem von Westerholt te Recklinghausen. Zij erfde het kasteel met bijbehorende hoeven, landerijen en bossen. Het totaal onderkomen slot werd voor afbraak verkocht. Van de bijgebouwen bleef alleen de tiendschuur uit 1744 en de Hof ter Binnen gespaard.
De Hof ter Binnen is in 1920 als gevolg van blikseminslag afgebrand. Als restant van de Hof ter Binnen is de hardstenen omlijsting van de toegangspoort bewaard gebleven.
De laatste jaren is het uiterlijk van de ruïne en zijn naaste omgeving sterk verandert. De rijksweg A-73 loopt over een hoge dijk op enkele tientallen meters van de ruïne. Door de zandwinning ten behoeve van deze weg ontstond een grote waterplas die gebruikt wordt als openluchtbad en visvijver. Vanwege de nieuwe weg moest een stuk van de oprijlaan worden opgeofferd en is het restant toegangspoort van de Hof ter Binnen verplaatst. Nabij de ruïne en in de Kasteelse bossen werden sportvelden aangelegd. De Tiendschuur is gerestaureerd en verbouwd tot restaurant ‘Graaf ter Horst.’
https://www.kasteelhuysterhorst.nl/
Free
3.00 EUR
0 - 12 years: free
- Guided tours
- Multimedia
- Brochures
info@kasteelhuysterhorst.nl
- Ruins of the castle
- Open every first Sunday of the month
- Castle activities