Crackstate Crackstate is een stins in de Friese plaats Heerenveen
Crackstate
Crackstate is een stins in de Friese plaats Heerenveen.
Beschrijving
De Crackstate werd in 1648 gebouwd in opdracht van Johannes Sytzes Crack, grietman van Aengwirden, op de plaats waar al een state uit 1608 stond. De naam is dus ontstaan door de samenvoeging van de familienaam Crack en het woord state. Bij meer stinsen komt in de naam het achtervoegsel -state voor.
Het gebouw is omgeven door een gracht. De brug over de gracht stamt, zoals vermeld op een ingemetselde steen, uit 1775. De poort voor de brug is afkomstig uit de buurt van Hoorn en vermeldt het jaar 1819. Tot 1833 deed de state dienst als woonhuis van de geslachten van de familie Crack. Daarna werd het gebouw eigendom van het Rijk. In 1890 werd een gevangenis bijgebouwd. Meer dan een eeuw diende het pand als gerechtsgebouw en als Huis van Arrest (gevangenis). Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd in deze gevangenis gemarteld. Op 15 maart 1945 werden er tien mensen gefusilleerd.
In 1949 werd Crackstate eigendom van de gemeente. Sinds 1952 doet het pand dienst als gemeentehuis van Heerenveen. In 1993 werd een nieuw gemeentehuis naast de state gebouwd. De twee panden zijn wel met elkaar verbonden. De trouwzaal is in het monumentale pand.
Crackstate heeft een toren met een koepeltje, dat waarschijnlijk als uitkijkpost werd gebruikt. In 1962 werd er een beiaard met 37 klokken in geplaatst, die in 1985 is gereviseerd en werd uitgebreid met twee klokken.
De voorgevel laat duidelijk de Amsterdamse invloed zien. In deze periode werden vele gevels van pilasters voorzien en boven de kruiskozijnen werden frontons aangebracht, zoals vooral te zien is bij de vele panden die gebouwd zijn door de bouwmeesters Jacob van Campen en Philip Vingboons. Crackstate is vooral goed vergelijkbaar met het pand aan het Waterlooplein, waarin de academie van bouwkunst is gevestigd, dat waarschijnlijk eveneens door Willem de Keyser is gebouwd. Het dak van het voorhuis werd bedekt met leien, de twee daken van het achterhuis met geglazuurde pannen. Het voorhuis bevatte twee kamers gescheiden door een ruime hal en in het achterhuis bevond zich een zaal. De plafonds bestonden uit moer- en kinderbinten.
In de tweede helft van de 18e eeuw werden de kruiskozijnen vervangen door schuiframen met kleine ruitjes, zoals weergegeven op een prent van J. Bulthuis uit ca 1790. De leien werden toen vervangen door pannen.
Aan het eind van de 18e eeuw werd de zaal in de Louis XVI-stijl verbouwd, die thans nog geheel intact is en in 1976 is gerestaureerd. In 1833 ging het pand over in Rijks-eigendom en werd het als rechtbank en huis van arrest ingericht. In de loop van deze eeuw werd de voorgevel van een pleisterlaag voorzien, en de 18e eeuwse ramen vervangen door de empire vensters, die thans nog aanwezig zijn. In 1891 werd achter het pand een afzonderlijke gevangenis gebouwd.
In 1923 werd de rechtbank opgeheven, de kantonrechter bleef er echter zitting houden. In 1949 ging het in gemeente eigendom over en werd het als gemeentehuis geschikt gemaakt. De gevangenis achter het gebouw werd in 1976 vervangen door de nieuwe uitbreiding van het gemeentehuis.
De bepleistering van de voorgevel werd in 1952 verwijderd. Het toegangshek uit 1819 is afkomstig uit Hoorn.
http://www.stinseninfriesland.nl/CrackState.htm
Charge
WC
gemeente@heerenveen.nl
- National monument
- Wedding venue and town hall
- Visiting only by prior arrangement