Het Kasteel van Hardelingen is een herenhuis aan Hardelingenstraat 5 te Sint-Huibrechts-Hern.

Oorspronkelijk was dit domein een allodiaal bezit, dat in 1215 door Rodolphus, proost van het kapittel van de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Tongeren, aan dit kapittel werd geschonken. Dit kapittel bezat de lage, middelbare en hogere heerlijke rechten.

In de 14e eeuw was de voogdij in handen van ene Karel Marteal, die ook heer was van Werm. Eind 18e eeuw kwam er een einde aan het feodalisme en werd het domein verkocht aan de particuliere familie Schaetzen.

De hoeve van het domein werd in de 19e eeuw sterk verbouwd en in 1927 werd het gebouw nog uitgebreid met een torentje en een haakse vleugel.

Het herenhuis wordt omringd door een Engelse tuin.

Beschrijving

Sedert 1798 uit een hoeve gegroeid landhuis uit de 19de en 20ste eeuw dat een oude kern bewaart in een ongeveer 40 ha groot landgoed met park in landschappelijke stijl uit het laatste kwart van de 19de eeuw, een bospark gekenmerkt door het erg geaccidenteerde reliëf en een oud bomenbestand met enkele kampioenbomen.

Van boerderij tot landhuis

Op het Primitief kadasterplan van 1810 door R. Vandevelde bestaan het kasteel en het landgoed nog niet. Maar in de bocht van de weg van Schalkhoven naar Werm en tegen de straat aan ligt er een gebouw (perceel nr. 44) waarbij twee percelen tuin (nr. 45 en 46) horen en drie percelen lusttuin (nr. 41,42,43) die samen 34 a beslaan. Volgens de legger van 1841 was Louis Ulric Schaetzen, raadsheer aan het hof van beroep in Luik er de eigenaar van. Het zelfde jaar trof een brand dit goed, wat het einde betekende van de boerderij.

Na de wederopbouw bleef enkel het herenkwartier over en die vormt de kern van het huidige landgoed dat tot 1978 in het bezit bleef van de Tongerse familie de Schaetzen, die de stad meerdere burgemeesters en secretarissen schonk. Hun voorvader stadssecretaris Georges Schaetzen had Hardelingen in 1798 als zwartgoed gekocht. Het was een voormalig allodiaal goed van het Tongerse O.-L.-Vrouwekapittel en oorspronkelijk meer dan 100 bunder groot. Er hoorde toen een boerderij bij, waarvan het herenhuis door de familie als buitenhuis werd gebruikt.

Het huidige kasteel ontstond hieruit, tijdens meerdere bouwfasen die men in de kadastrale mutatieschetsen kan volgen. Na de samenvoeging volgens hun grondgebruik van de verschillende kleine Primitieve percelen in 1850, volgt in 1881 een belangrijke ontwikkeling die ook de aanleg van het park inhield: de samenvoeging tot twee grote percelen, de vergroting van het huis en de verlegging van de straat een tiental meter verder van het huis, over de hele lengte van het eigendom. Het perceeltje nr. 40, dat een kleine kapel was, maar in de Primitieve legger als lusttuin staat opgetekend (omdat ze in ruïne was?), duikt in 1860 in de eigenaarslegger opnieuw als kapel op; later verdwijnt ze definitief. Deze evolutie mag op naam geschreven van Oscar-Joseph de Schaetzen (1836-1907), rentenier, volksvertegenwoordiger, en vader van vijf dochters en zes zonen, uit zijn twee huwelijken, eerst met zijn nicht Hortense Schaetzen en dan met Marie-Thérèse de Corswarem (1845-1919). In navolging van hun vader huwden zijn nakomelingen in de lagere adellijke kringen of de welstellende burgerij. Zelf werd Oscar in 1876 ridder de Schaetzen. De kinderen werden in 1879 in het park geportretteerd door kunstschilder Willem Constant Claes (1826-1905) die de kleinzoon was van Guillaume Claes (1752-1841), de bekende Hasseltse opkoper van zwartgoed en eigenaar van Herkenrode en Alden Biesen. In de achtergrond van het schilderij staat het witgeschilderde landhuis met een hoge vierkante toren.